Ong dú – những chiến binh nhỏ bé, làm lòng người kinh ngạc bởi sức mạnh và khả năng độc đáo của chúng. Mặc dù thức ăn chính của chúng là mật hoa và phấn hoa, sự khác biệt đáng chú ý là chúng chỉ lấy mật hoa từ thực vật mà không cần đến mật ong đã được sản xuất từ tổ ong chúa. Điều này gợi ra câu hỏi: Làm thế nào chúng có thể chuyển đổi mật hoa thành mật ong dú? Hãy cùng foodmap khám phá bí ẩn đằng sau sự đặc biệt của ong dú.
“Mật ong” và “mật ong dú” là hai khái niệm đặc biệt được sử dụng để phân biệt giữa mật ong của ong mật và mật ong của ong dú. Hai loại này khác biệt đáng kể về chất lượng, thành phần và cách chúng được tạo ra bởi các loài ong khác nhau.
Trong định nghĩa thông thường, “mật ong” thường chỉ đề cập đến mật ong được tạo ra bởi loài ong mật Châu Âu hoặc các loại ong mật khác. Tuy nhiên, “mật ong dú” là thuật ngữ dùng để chỉ mật ong được sản xuất bởi ong dú. Sự khác biệt chủ yếu xuất phát từ loài hoa mà các loại ong này thu thập mật, cùng với quy trình sản xuất mật ong đặc biệt của chúng.
Để phân biệt rõ ràng giữa “mật ong” của ong mật và “mật ong” của ong dú, cách tiếp cận khác nhau có thể được sử dụng tùy thuộc vào vùng lãnh thổ và ngôn ngữ địa phương. Ở Úc, người ta thường sử dụng thuật ngữ “sugar bag honey” để chỉ mật ong của ong dú, đây là một cách tiếp cận rộng rãi và thích hợp. Tuy nhiên, ở Việt Nam, người ta thường sử dụng thuật ngữ “mật ong dú” để phân biệt rõ ràng giữa mật ong của ong dú và mật ong của ong mật.
Bằng cách sử dụng các thuật ngữ phù hợp và thông thạo, chúng ta có thể truyền đạt một cách chính xác và hiệu quả về sự khác biệt giữa hai loại mật ong này.
Với tinh thần tôn trọng và thích nghi với thói quen ngôn ngữ của người Việt Nam, chúng ta sẽ tiếp tục sử dụng cụm từ “mật ong dú” để chỉ mật ong được tạo ra bởi những con ong dú, và cụm từ “mật ong” sẽ dành riêng để chỉ mật ong được sản xuất bởi những con ong mật. Trong bài viết này, tôi đã áp dụng cách sử dụng này để truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và chính xác.
Như chúng ta đã biết, thức ăn chính của ong là mật hoa và phấn hoa. Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là ong lại dành nhiều thời gian và công sức để chuyển đổi mật hoa thành mật ong, một quá trình mất hơn 200 công đoạn và kéo dài hơn 30 ngày. Vậy tại sao ong lại đầu tư vào quá trình này? Có lẽ không phải vì chúng quá rảnh rỗi.
Thực tế, việc sản xuất mật ong không chỉ là một sở thích hay một lựa chọn của ong, mà là một nhiệm vụ bắt buộc mà chúng phải thực hiện để tồn tại. Mật ong không chỉ là thức ăn cho ong mà còn là nguồn dinh dưỡng quan trọng cho toàn bộ tổ ong. Ngoài ra, mật ong còn giúp bảo quản thức ăn và duy trì sự ẩm mịn trong tổ ong, bảo vệ chúng khỏi vi khuẩn và nấm mốc có thể gây hại. Vậy nên, việc chuyển đổi mật hoa thành mật ong không chỉ là một hành động ngẫu nhiên mà là một phần quan trọng của chu trình sống của ong, đảm bảo sự sống và phát triển của cả tổ ong.
Ong xử lý mật hoa và phấn hoa nhằm bảo quản chúng để sử dụng sau này. Quá trình chế biến phấn hoa bởi các con ong không chỉ giúp cải thiện khả năng tiêu hóa của ong non và ấu trùng, mà còn giúp chúng tiếp nhận dưỡng chất một cách dễ dàng khi hệ tiêu hóa của chúng chưa hoàn thiện.
Tương tự, việc “luyện” mật hoa thành mật ong cũng giúp bảo quản mật lâu hơn và giữ cho nó ở trạng thái có thể sử dụng được. Điều này làm tăng tính ổn định và sự lâu dài của nguồn dinh dưỡng trong tổ ong, đồng thời cung cấp cho chúng nguồn năng lượng và dưỡng chất cần thiết trong quá trình sinh tồn và phát triển.
Bởi vì môi trường trong tổ ong dú ẩm ướt, nóng và kém lưu thông không khí, điều này tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cả những vi sinh vật có lợi và có hại. Một số vi sinh vật này có thể gây hư hỏng và tạo ra nấm mốc trên thức ăn được dự trữ. Tương tự như cách chúng ta sử dụng sữa để làm phô mai hoặc ướp nho với đường để tạo ra rượu, mục đích là để bảo quản thức ăn được lâu hơn và tạo ra một sản phẩm mới có thể lưu trữ được lâu hơn so với thức ăn tươi ngon ban đầu.
Vì vậy, con ong sẽ xử lý thức ăn của chúng để bảo quản được lâu hơn và sử dụng sau này, và đó là lý do tại sao chúng tạo ra mật ong – một thứ ngọt, đặc, vàng óng mà con người biết và yêu thích.
Tại hoa, mật hoa được nuốt vào một cơ quan gọi là “diều”, nơi nó được mang về tổ. Khi đến tổ, các con ong đang mang mật trong diều sẽ nuốt mật hoa xuống bụng của chúng, sau đó nôn ra cho một hoặc nhiều ong khác bên trong tổ tiếp nhận và xử lý.
Những con ong dú làm việc ở trong tổ không chỉ ăn mật hoa mà còn mang nó trong diều của chúng. Sau đó, chúng đi đến các túi dự trữ mật hoa mà chưa được đóng nắp, và ong dú thợ nhã mật hoa đã tiếp nhận từ ong kiếm mật hoa bên ngoài tổ đang mang trong diều của mình vào túi chứa mật này.
Nếu lượng mật hoa vượt quá nhu cầu tiêu thụ hiện tại của đàn ong, số dư sẽ được chuyển đổi thành mật ong dú để dự trữ và sử dụng sau này. Quá trình này, được gọi là làm chín mật ong, đúng cho cả định nghĩa của cả mật ong mật và mật ong của ong dú.
Mật ong chín liên quan đến quá trình làm mất nước của mật hoa và sự thêm vào các enzym. Vi sinh vật có thể đóng vai trò trong quá trình làm chín mật ong bằng cách tạo ra các enzym riêng của chúng.
Ở ong dú, quá trình dự trữ và làm chín mật ong xảy ra trong túi mật, một cấu trúc đặc trưng được tạo bởi keo ong hoặc sáp ong. Tại đây, ong thợ tách nước trong mật hoa bằng cách nuốt một giọt mật hoa, sau đó nhã nó ra lại đồng thời quạt cánh để tạo ra dòng không khí trên các giọt mật. Quá trình này được lặp lại hàng trăm lần, tạo điều kiện lý tưởng cho việc chuyển đổi mật hoa thành mật ong chín.
Sau nhiều lần lặp lại như vậy, hàm lượng đường trong mật ong tăng lên do nước trong mật hoa đã bốc hơi đi gần hết. Mật hoa trở nên đặc hơn và được đưa trở lại trong túi mật ong. Lúc này, mật hoa đã chín và được gọi là mật ong dú. Túi mật ong sau đó được đóng kín lại. Một khi túi mật ong vừa mới được đóng kín, nó có thể được dùng để dự trữ trong thời gian rất lâu hoặc được sử dụng ngay tùy thuộc vào nhu cầu thức ăn của bầy ong.
Kể từ năm 2015, Ong Dú JiChi tại Việt Nam đã tiến hành thử nghiệm và điều chỉnh kích thước và thiết kế của thùng nuôi ong dú của họ. Đến giữa tháng 6 năm 2019, họ đã hài lòng với hiệu suất hoạt động của các thùng ong và bắt đầu tăng số lượng tổ ong một cách nhanh chóng. Trong vòng một năm, năng suất của các thùng ong đã được đo đạc, trung bình mang lại khoảng 1 lít mật ong dú cho mỗi tổ mỗi năm. Việc khai thác mật ong được thực hiện mỗi 6 tháng tại các khu vực có nguồn hoa ổn định quanh năm.
Đừng kì vọng rằng ong Dú phát triển bằng với của sự phát triển của ong mật vì vài lý do sau đây:
Thị trường mật ong của giống ong mật cụ thể, như ong ý, đang trải qua một sự tụt dốc không phanh, nhất là khi có ngày càng nhiều người nuôi ong du mục rời bỏ ngành này. Thực tế là, không thể kỳ vọng rằng người ta sẽ nuôi một loài vật mà sản phẩm của nó lại gặp phải nhiều định kiến không tốt từ phía người tiêu dùng.
Với chất lượng và hương vị đặc trưng “hiếm có khó tìm” của mật ong dú, không ngạc nhiên khi người nuôi ong mật đang dần chuyển hướng sang việc nuôi ong dú để khai thác mật. Điều này hoàn toàn dễ hiểu với xu hướng hiện nay.
Khi thị trường đạt đến cực đỉnh như hiện tại với loài ong ý, việc lạm dụng thức ăn, thuốc và chất kích thích để kích thích ong đi làm và ong chúa đẻ cực khỏe nhằm tăng sản lượng mật đã ảnh hưởng đến chất lượng và hương vị của mật ong tự nhiên. Chúng ta không nên kỳ vọng rằng những con ong dú cũng sẽ phát triển mạnh mẽ như vậy và đánh mất bản chất tự nhiên và thuần khiết của mật ong dú. Nếu điều này xảy ra, đó sẽ là một điều đáng tiếc thực sự.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi trọng lượng của ong thợ trong giống ong mật ý lên đến khoảng 100 mg, vượt xa gấp 50 lần so với trọng lượng của ong thợ trong giống ong dú Lisotrigona Furva, chỉ khoảng 2 mg. Điều này giải thích tại sao chúng có khả năng bay xa hơn và mang được nhiều phấn hoa và mật hoa hơn.
Tổ ong mật giống ong Châu Âu tiêu chuẩn có số lượng ong nhiều hơn gấp 10 lần so với tổ ong dú giống Lisotrigona Furva. Trong một tổ ong mật tiêu chuẩn, có khoảng 50 ngàn con ong, trong khi đó, tổ của loài ong dú Lisotrigona Furva trung bình chỉ có khoảng 5 ngàn con cho một tổ phát triển mạnh.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi một tổ ong mật Châu Âu (ong ý) có thể sản xuất 50kg mật ong trong một năm, vượt xa gấp 50 lần so với mật ong của một tổ ong dú.
Những con ong dú phải làm việc chăm chỉ hơn rất nhiều để làm bốc hơi nước trong mật hoa, bởi vì sự lưu thông không khí trong tổ của chúng rất kém. Tổ ong dú là một cấu trúc khép kín và thiếu thông gió so với tổ ong mật. Điều này tạo ra một thách thức lớn cho những con ong dú, đặc biệt là những con có kích thước nhỏ hơn ong mật, khi cố gắng đạt có hàm lượng nước rất ít trong mật ong. Do đó, mật ong của những con ong dú thường có độ lỏng cao hơn so với mật ong của ong mật, chính vì lý do này.
Trong một thí nghiệm với tổ ong dú của giống Trinidad có kích thước lớn, hàm lượng đường của các túi mật bắt đầu ở mức 50% và tăng 2% đến 4% mỗi ngày, đạt nồng độ cuối cùng là 70% đến 80%. Trong quá trình luyện mật, mật ong dú cũng trở nên chua hơn. Điều này bởi vì axit cao giúp ức chế sự phát triển của vi sinh vật có thể làm hỏng mật ong. Độ chua của mật ong chủ yếu là do việc thêm vào các enzym glucose oxidase được tạo ra trong tuyến nước bọt của ong. Enzym này chuyển đổi glucose thành axit gluconic nhằm bảo quản mật ong không bị lên men trong khi với hàm lượng nước cao hơn mật ong của ong mật.
Lượng mật ong dự trữ tự nhiên trong tổ ong phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng đối với tất cả các loài ong dú, có một đặc điểm chung là lượng mật ong trong mỗi tổ sẽ tăng dần theo thời gian. Điều này có nghĩa là, với các giống ong dú nuôi trong thời gian dài, lượng mật ong tích luỹ trong tổ sẽ ngày càng nhiều hơn. Trái ngược với các tổ ong mật tự nhiên, chúng thường chỉ tồn tại từ 1 đến 2 năm tại một vị trí cố định trước khi bốc bay đi tìm nguồn hoa mới.
Nguồn: hocnuoiongdu
Chỉ từ 9K
Tải ứng dụng
Giao hàng từ kho: ...
